Schildkliergezondheid: hoe deze klier je lichaam reguleert
Voel je je al een tijdje rusteloos of heb je juist weinig energie? Val je af terwijl je flinke eetlust hebt of kom je juist aan terwijl je normaal eet? Of heb je het altijd maar koud? Grote kans dat je lichaam te veel of juist te weinig schildklierhormoon produceert. Een essentieel hormoon in je lichaam. De symptomen bij een tekort of teveel zijn dan ook heel divers. In dit blogartikel staan we stil bij de regulerende werking van de schildklier, bij de gevolgen van een disbalans en bij wat je zelf kunt doen voor een gezonde schildklier.
Schildklier en schildklierhormoon T3 en T4
De schildklier is een vlindervormige klier met twee aan elkaar verbonden kwabben aan de voorkant van je hals. Je schildklier maakt de hormonen T4 (thyroxine) en in mindere mate T3 (tri-joodthyronine) aan. Deze hormonen worden via je bloed naar je weefsels vervoerd. Ze beïnvloeden de stofwisselingsprocessen in je cellen in verschillende organen. Hoe hoger of lager de afgifte van schildklierhormoon, hoe sneller of trager je metabolisme. En dat kun je merken aan allerlei symptomen.
Schildklierfunctie: wat reguleert je schildklier?
Je schildklier is indirect, dus via de productie van schildklierhormoon, een belangrijke regelaar in je lichaam, bijvoorbeeld van je eetlust, opname en verbranding van voeding, darmmotiliteit, temperatuur, hartslag, bloeddruk, energie en geestelijke welbevinden. Je centrale zenuwstelsel, botten, hart en vaten, maag, darmen, vetweefsel, spieren en stofwisseling hebben allemaal baat bij een normale productie van schildklierhormoon.
Bijschildklieren en parathormoon
Achter de schildklier liggen vier bijschildkliertjes. Deze klieren hebben een eigen functie en produceren parathormoon (PTH). PTH werkt goed samen met calcitonine, een ander hormoon dat door je schildklier wordt geproduceerd. PTH reguleert het calcium- en fosfaatgehalte in je bloed. Calcitonine remt de afbraak van botweefsel. Beide hormonen zijn dus belangrijk voor de kwaliteit van je botten.
Cofactoren: vitaminen, zink, selenium en jodium
Voor de productie van schildklierhormoon T4 zijn er diverse bouwstoffen en cofactoren nodig. Om te beginnen het essentiële aminozuur fenylalanine uit dierlijke uitwitten. Met behulp van B-vitaminen en mineralen wordt fenylalanine omgezet in het aminozuur L-tyrosine. L-tyrosine haalt je lichaam ook rechtstreeks uit eiwitrijke dierlijke en plantaardige voeding. L-tyrosine wordt omgezet naar thyroxine door koppeling van vier moleculen jodium (T4 staat voor tetra (4) joodthyronine). Ook hiervoor zijn cofactoren zoals vitamine B1, B6, B12, C, het mineraal zink en dus voldoende jodium nodig. In je lever wordt het inactieve T4 vervolgens omgezet in het actieve T3 schildklierhormoon met behulp van vitamine A, selenium en magnesium. Bij een tekort aan selenium of als er teveel T4 is, kan T3 ook worden omgezet in reversed T3 (rT3). rT3 is minder actief dan T3.
Bij mogelijke schildklierproblemen bepaalt je huisarts in eerste instantie je TSH-waarde. De normaalwaarde ligt ongeveer tussen 0,4 – 4,0 mU/l. Schildklierklachten kunnen zich ook voordoen bij een TSH lager dan 4,0 mU/l. De internist ziet dan ook liever een TSH-waarde onder de 2,8 mU/l. Bij een afwijkende waarde kunnen vervolgens de fT4- en eventueel nog de fT3-waarde worden bepaald. F staat voor vrij en verwijst naar het ongebonden hormoon meetbaar in je bloed. Bij kans op een auto-immuunziekte zoals Graves of Hashimoto kunnen antistoffen TPO, Tg en voor de TSH-receptor worden bepaald. Minstens zo belangrijk voor een diagnose is een goede anamnese van symptomen.
Hoe wordt de schildklierwerking bepaald?
Hoe ontstaan schildklierproblemen?
In het complexe proces van de productie van schildklierhormoon kan veel mis gaan. Zowel in de aansturing vanuit de HPT-as als in een tekort aan bouwstoffen of cofactoren. De schildklier is ook gevoelig voor endogene en exogene factoren. Schildklierproblemen komen vaker voor boven de 50 jaar en meer bij vrouwen dan bij mannen. Andere risicofactoren zijn roken, erfelijke aspecten, onvoldoende of te veel jodium inname, stress en het gebruik van bepaalde medicijnen. Een verlaagde productie van schildklierhormoon komt vaker voor dan een verhoogde productie. Schildklierproblemen ontstaan vaak in verloop van tijd. Soms kun je zelfs al jaren klachten hebben met ‘normale’ bloedwaarden. In deze fase kun je preventief nog veel doen met voeding, leefstijl en suppletie. Investeren in een goede schildklierwerking is dan ook van levensbelang.
- Te snelle schildklier en Graves
Als er te veel schildklierhormoon wordt aangemaakt, dan werkt je schildklier te snel. Hyperthyreoïdie jaagt een snellere stofwisseling aan waardoor je onder meer last kunt krijgen van hartkloppingen, zweten, afvallen en een gejaagd gevoel. In 70-80% van de gevallen is de oorzaak de auto-immuunziekte Graves. Graves wordt regulier behandeld met medicijnen, radioactief jodium of een operatie.
- Te trage schildklier en Hashimoto
Als je schildklier te weinig schildklierhormoon produceert dan vertraagt je stofwisseling en spreken we van hypothyreoïdie. Klachten die je kunt ervaren zijn bijvoorbeeld haarverlies, een droge huid, gewichtstoename, vermoeidheid, hartklachten, spierpijn, obstipatie en psychische klachten. Oorzaken kunnen uiteenlopen; van de auto-immuunziekte Hashimoto waardoor je schildklier chronisch ontstoken is (thyreoïditis) tot een niet goed werkende hypofyse (secundaire hypothyreoïdie) of hypothalamus (tertiaire hypothyreoïdie). Afhankelijk van de ernst van hypothyreoïdie wordt er regulier ingezet op het slikken van het schildklierhormoon levothyroxine.
- Subklinische hypothyreoïdie
Bij een licht verhoogde TSH-waarde en een normale fT4 waarde is er sprake van een subklinische hypothyreoïdie. Dit kan zich op verschillende manieren verder ontwikkelen in de loop van de tijd; het gaat over in een hypothyreoïdie (vaak bij een hoge TSH-waarde), het blijft langdurig een subklinische hypothyreoïdie of de TSH wordt uiteindelijk weer normaal. Subklinische hypothyreoïdie wordt doorgaans niet behandeld.
- Non Thyroid Illness Syndrome (NTIS)
Als er sprake is van een tekort aan T3 of een teveel aan rT3, dan kan er sprake zijn van Non Thyroid Illness Syndrome (NTIS). Vaak levert bloedonderzoek in eerste instantie niets op, maar ervaar je wel schildklierachtige klachten. Je schildklier is dan zelf niet ziek, maar wel verstoord in z’n werking. NTIS kan gerelateerd zijn aan chronische stress, waardoor in eerste instantie je stress-as (HPA-as) verstoord is. Dit heeft ook
Hoe ondersteun je je schildklier?
Voor iedereen met schildklier- of schildklierachtige klachten is het belangrijk om stress te beperken. Zowel je HPT-as als je HPA-as (stress-as) maken gebruik van het aansturingmechanisme hypothalamus-hypofyse-ontvanger. Bij chronische stress krijgt je HPA-as voorrang met een potentieel ontregelde HPT-as tot gevolg. Daarnaast is het aminozuur L-tyrosine een bouwstof voor adrenaline en thyroxine. Als gevolg van te veel stress kan er een tekort aan bouwstof zijn voor de productie van thyroxine. Het vermijden van toxines en hormoonverstorende stoffen is eveneens belangrijk. Ook kunnen sommige medicijnen een effect hebben op de schildklierfunctie. Het kan lonen om te investeren in een goede ontgifting en leverfunctie, bijvoorbeeld met ondersteunende kruiden en voedingsstoffen. Zorg tot slot voor voldoende beweging.
Een mediterraan voedingspatroon, met hoofdzakelijk pure onbewerkte producten zoals veel biologische groenten, fruit, noten, peulvruchten, gezonde granen, vis en meervoudige onverzadigde vetzuren, vormt een goede basis voor een gezonde leefstijl in algemene zin. Hoe minder toxines, toegevoegde stoffen en irriterende stoffen (zoals gluten), hoe beter. Dat geeft je lichaam en immuunsysteem rust. Specifieke voeding die interessant is in het licht van een gezonde schildklierfunctie is voeding rijk aan selenium, zoals vis, mosselen, garnalen en paranoten (maximaal 3 per dag). Zeewier en vis bevatten veel jodium. L-tyrosine haal je uit vis, eieren, vlees, avocado, noten en zaden en peulvruchten.
Schildklier en voeding
Schildklier en vitaminen en mineralen
Voor een normale werking van je lichaam is het tot slot belangrijk dat we niet alleen goede macronutriënten binnenkrijgen, maar ook voldoende micronutriënten. Voor de productie van schildklierhormoon zijn er twee voedingsstoffen waarvoor een gezondheidsclaim is bepaald. Zowel jodium als selenium zijn nodig voor de normale productie van schildklierhormoon en de werking van de schildklier. Ook een goede vitamine B-formule kan veel betekenen.
